Kształtowanie się kanonu Biblii

Pytanie o formułę, według której decydowano  o umieszczeniu bądź nieumieszczeniu danej księgi w Biblii, jest pytaniem o tzw. kanoniczność. Prawie każdy czytelnik Pisma Świętego chciałby wiedzieć, dlaczego pewne księgi znalazły się w niej, inne zaś nie.
Znaczenie słowa „kanon”. Słowo „kanon" pochodzi od greckiego słowa oznaczającego trzcinę (po hebrajsku jest to ganeh), trzciny używano jako miary, stąd słowo to zaczęło oznaczać także „norma, standard”.  Żyjący w III wieku Ojciec Kościoła Orygenes  używał słowa kanon „na oznaczenie tego, co nazywamy zasadą wiary, normą, według której mierzymy i ocenia my”. Później określenie to oznaczało „spis", „indeks". W odniesieniu do Pisma słowo „kanon" oznacza „oficjalnie uznana listę ksiąg”. Trzeba podkreślić, że Kościół nie stworzył kanonu, nie decydował, które księgi będzie się nazywało Pismem, natchnionym Słowem Bożym. Kościół natomiast uznał czy też odkrył, które to księgi były natchnione od samego początku. Innymi słowy, „księga nie jest Słowem Bożym z racji tego, że uznał ją lud Boży. Raczej odwrotnie została uznana przez lud Boży dlatego, że jest Słowem Bożym. Czyli że to Bóg, nie zaś lud Boży nadaje księdze Boski autorytet. Ludzie jedynie rozpoznają w niej Boski autorytet, w który ją Bóg wyposażył".
Sprawdzian kanoniczności.
Na podstawie historii biblijnej i Kościoła można podać przynajmniej pięć zasad, które doprowadziły do uznania i zebrania ksiąg prawdziwie natchnionych przez Boga:
  1. Czy księga została napisana przez proroka „ Bożego? „Jeśli została napisana przez posłańca Bożego, to była Słowem Bożym”.
  2. Czy autor potwierdził kanoniczność swego dzieła poprzez akty Boże? Częstokroć cuda odróżniały proroków prawdziwych od fałszywych. "Mojżesz otrzymał moc czynienia cudów, aby dowieść, iż powołał go Bóg (Wj 4,1-9). Eliasz zatriumfował nad prorokami Baala dzięki nadprzyrodzonemu czynowi (1 Krl 18). Posłannictwo Jezusa 'Bóg potwierdził [ . . .] niezwykłymi czynami, cudami i znakami, jakich Bóg przez Niego dokonał' (Dz 2,22). [. . .] Cud jest aktem Bożym potwierdzającym Słowo Boże przekazane za pośrednictwem proroka Bożego Jego ludowi, Jest on znakiem uwiarygodniającym jego głoszenie, cudem potwierdzającym jego poselstwo".
  3. Czy poselstwo głosiło prawdę o Bogu? „Bóg nie może zaprzeczać Sobie samemu (2 Kor 1,17-18), nie może też wypowiadać fałszu (Hbr 6,18). Stąd żadna księga z fałszywymi twierdzeniami nie może być Słowem Bożym”. Z tych właśnie przyczyn Ojcowie Kościoła wyznawali zasadę: „wątpliwości dyskwalifikują". Potwierdza to tylko wiarygodność ich rozeznania w sprawie kanoniczności ksiąg”.
  4. Czy przychodzi ono z mocą Boża? „Ojcowie wierzyli, że Słowo Boże jest żywe i skuteczne (Hbr 4,12), powinno zatem posiadać moc przemieniania ku budowaniu (2 Tm 3,17) i ewangelizacji (1 P 1,23). Jeśli poselstwo danej księgi nie osiągało wyznaczonego celu, jeśli nie miało mocy zmieniania życia, to Bóg widać nie stał za jej treścią". Obecność przemieniającej mocy Bożej była wymowną wskazówką, że księga posiada Jego autorytet.
  5. Czy księga była uznana przez lud Boży? „Paweł mówił o Tesaloniczanach: 'Dlatego nieustannie dziękujemy Bogu, bo gdy przejęliście Słowo Boże, usłyszane od nas, przyjęliście je nie jako słowo ludzkie, ale jak jest naprawdę jako słowo Boga' (1 Tes 2,13). Bez względu na ewentualne spory o miejsce danej księgi w kanonie osobami najlepiej zorientowanymi co do jej wagi prorockiej byli ci, którzy znali proroka-autora. Stąd też, pomimo wszystkich późniejszych sporów o kanoniczność niektórych ksiąg, dowodem rozstrzygającym jest fakt pierwotnego uznania jej przez współczesnych autorowi wierzących". Jeśli lud Boży księgę przyjął, zebrał, czytał i stosował jako Słowo Boże, zostawała ona uznana za kanoniczną. Praktykę tę można dostrzec w samej Biblii. Jednym z przykładów jest uznanie przez apostoła Piotra listów Pawła za Pismo o znaczeniu równym Staremu Testamentowi (2 P 3,16).
Kanon chrześcijański (Nowy Testament). Sprawdzian kanoniczności Nowego Testamentu: Podstawowym czynnikiem decydującym o uznaniu księgi za kanoniczną było w przypadku Nowego Testamentu Boskie natchnienie, a głównym testem apostolstwo. „W terminologii Nowego Testamentu Kościół był 'zbudowany na fundamencie apostołów i proroków' (Ef 2,20), których Chrystus obiecał doprowadzić przez Ducha Świętego do 'wszelkiej prawdy' (J 16,13). 0 kościele jerozolimskim jest powiedziane, że trwał w 'nauce Apostołów' (Dz 2,42). Określenie apostolski w odniesieniu do testu na kanoniczność nie zawsze musi oznaczać autorstwo apostoła lub że coś zostało przygotowane pod kierownictwem apostołów". Apostolskie autorstwo bądź też apostolskie zatwierdzenie są podstawowym testem na kanoniczność, nie zaś wyłącznie samo apostolskie autorstwo.
Autorytet apostolski, „zabierający głos w Nowym Testamencie, nigdy nie jest oderwany od autorytetu samego Pana. W Listach zauważamy konsekwentne uznanie faktu, iż w Kościele jest tylko jeden autorytet absolutny autorytet samego Pana. Ilekroć Apostołowie przemawiają w sposób autorytatywny, czynią tak, korzystając z autorytetu samego Pana. W ten to właśnie sposób Paweł, broniąc swojego apostolskiego autorytetu, opiera swe twierdzenie wyłącznie i bezpośrednio na fakcie powołania go przez Pana (Ga 1 i 2); kiedy rości sobie prawo do kierowania życiem Kościoła, powołuje się na autorytet Pana, nawet jeśli bezpośrednie słowo na ten temat nie pochodzi od Pana (1 Kor 14,37; por. 1 Kor 7,12)". Jedynym, który w Nowym Testamencie przemawia z autorytetem własnym i samo uwiarygadniającym się jest Pan Jezus.